دستگاه الکتروشوک چیست؟

دستگاه الکتروشوک (شوک) چیست؟ یک دستگاه الکتروشوك یا دفیبریلاتور از وسایل پایه پزشکی میباشد که وجود آن در تمام بخشهای بیمارستانی، کلینیک ها، درمانگاه ها و آمبولانس ها واجب است. از این دستگاه براي اعمال یک شوك الکتریکی قوي به بیمارانی که قلب آنها به دلیل آریتمی ازکار افتاده باشد استفاده میشود. شوك الکتریکی اعمال شده به قلب در برخی موارد باعث بازگشت ریتم قلبی به حالت اولیه میشود.

سلولهای عضله قلب داراي جریان الکتریکی هستند که بدنبال جابجایی یون ها به داخل یا خارج از سلولها بوجود می آید. (جریان الکتروشیمیایی) این جریان الکتریکی بطور منظم از سمت دهلیزها به سمت بطن ها منتقل می شود.سپس سبب انقباض منظم دهلیزها و بطن ها میشود. این الگوي الکتریکی منظم، باعث ایجاد ضربانهای منظم قلبی و در نتیجه پمپاژ خون و ایجاد فشار خون مناسب در تمامی رگهاي بدن می شود.

دستگاه الکتروشوک (شوک) چیست؟

زمانی که این الگوي الکتریکی آنقدر سریع شود که امکان پر شدن قلب از خون را ندهد (فشار خون مناسب ایجاد نکند) و به صورت نامنظم کار کند، براي شروع مجدد ضربان قلب لازم است تا از دفیبریلاتور استفاده شود.

دفیبریلاسیون Defibrillation

در واقع تشکیل شده از دو کلمه De (به معنی خنثی کردن) و Fibrillate (به معناي انقباضات نا هماهنگ قلبی) است . اگر بخواهیم تعریفی از دفیبرلاسیون ارائه دهیم باید بگوییم دفیبرلاسیون در واقع درمانی براي آریتمی هاي تهدید کننده حیات در قلب است .مثل فیبرلاسیون بطنی یا تاکیکاردي حمله اي بطنی که بدون نبض است.

آریتمی ها ، بیشتر توسط داروها درمان میشوند. اما در مواردي داروها موثر نیستند در این موارد ممکن است از درمانهاي الکتریکی خاص استفاده شود. شایع ترین آنها شوك الکتریکی و پیس میکر است. نظر به اینکه مهمترین حلقه در زنجیره بقا، دفیبریلاسیون سریع می باشد. لذا استفاده از شوك الکتریکی جایگاه بسیار مهمی در درمان آریتمی ها و احیاء قلبی ریوي دارد.

مکانیسم شوك الکتریکی دستگاه الکتروشوک (شوک) چیست؟

شوك الکتریکی (دفیبریلاسیون) در فاصله چند هزارم ثانیه انرژي الکتریکی را با ولتاژ بالا از قلب عبور میدهد . باعث دپولاریزاسیون تمام سلولهاي قلبی و سپس رپولاریزاسیون آنها میشود . با این کار سبب می شود تا کانونهای نامنظم که انرژي قلب (ATP) را در عضله قلب مصرف میکنند سرکوب شوند . انرژي کافی براي فعالیت دوباره گره سینوسی وجود داشته باشد و گره سینوسی فرصت داشته باشد تا رهبری و ضربان سازي قلب را بر عهده گیرد.

روشهاي بکار گیري دستگاه الکتروشوک (شوک) چیست؟

روشهاي بکار گیري شوك الکتریکی :

شوك غیر هماهنگ یا دفیبریلاسیون Defibrillation
شوك هماهنگ، سینکرونیزه یا کاردیوورژن Cardioversion
انواع دستگاه الکتروشوک براساس شکل موج چیست؟

این دستگاه ها بر اساس موجی که ایجاد میکنند به دو گروه مونوفازیک و باي فازیک تقسیم میشوند.

دستگاه الکتروشوک مونوفازیک: جریان الکتریکی را در یک جهت به قلب ارسال میکنند. این دستگاه ها در حال حاضر منسوخ شده اند و باید با دستگاه هاي الکتروشوک باي فازیک جایگزین شوند. چون اثر بهتر باي فازیک ها ثابت شده است.
دستگاه الکتروشوک بايفازیک: جریان الکتریکی را در دو جهت (رفت و برگشت) به قلب ارسال میکنند.

دستگاه الکتروشوک باي فازیک چیست؟

در دستگاه هاي الکتروشوک بايفازیک در دو مرحله جریان الکتریکی انتقال می یابد. ابتدا در یک مسیر جریان مییابد سپس به صورت بالعکس برمیگردد . در حقیقت جریان الکتریسیته به صورت دو طرفه در طی دو فاز بین پدال ها به جریان در میآید. دستگاه هاي الکتروشوک بايفازیک با مقدار انرژي کمتر نسبت به منوفازیک داراي اثر بخشی بیشتر میباشند. در این دستگاه های الکتروشوک با کاهش انرژی تا حد ، % 50 همان اثرات درمانی یا بیشتر از آن نیز کسب میشود. نتایج تحقیقات نشان دادهاند که میزان انرژي بالا در حین شوك دادن، ممکن است باعث آسیب سلولهاي قلب شود. با توجه به اینکه میزان انرژي مورد نیاز در دفیبریلاتورهاي بايفازیک کمتر از منوفازیک میباشد، بنابراین خطر صدمه به سلولهای قلبی و اختلال عملکرد قلبی بعد از احیاء کاهش مییابد.

انواع دستگاه الکتروشوک (شوک) بر اساس نحوه کاربردشان در سطح بدن
دستگاه الکتروشوك خارجی External
الکتروشوك داخلی Internal

دستگاه الکتروشوک (شوک) خارجی External چیست؟

الکتروشوك خارجی (external) : در خارج از قفسه سینه استفاده میشود این دستگاه ها دو نوع هستند:

الکتروشوك خارجی دستی
دفیبریلاتور خارجی خودکار (Automated External Defibrillator = AED)
دستگاه الکتروشوک (شوک) خارجی دستی

در داخل آمبولانسها، مراکز درمانی، که احیا پیشرفته انجام میشود مورد استفاده قرار میگیرد. این دستگاههای الکتروشوک داراي مانیتور هستند. ریتم قلب را نشان میدهند و اپراتور یا کاربر ابتدا باید ریتم را آنالیز یا تحلیل نماید و سپس براي القاي شوك تصمیم بگیرد.

محل گذاشتن پدالهاي دستگاه الکتروشوک :

1. پدال اول درسمت راست و فوقانی استرنوم
2. پدال دوم نوك قلب

لازم است قبل از شوك الکتریکی؛ مقاومت پوست را پایین آورید، کاهش مقاومت پوست با وسایل زیر صورت میگیرد:

گرچه استفاده از گازهای آغشته به نرمال سالین توصیه نمیشود. اما در صورت اجبار به استفاده از آن میزان مایع نباید زیاد باشد که مایع بین دو پدال جاري شود و اتصال بین دو پدال برقرار نماید.

هرگز از گاز آغشته به الکل نباید استفاده شود چون باعث ایجاد جرقه و انفجار و سوختگی خواهد شد.
پدال ها قبل از استفاده از شوك باید ژل زده شوند. باید از ژل مخصوص الکترود استفاده کرد که اتصال کاملی بین پدالها و پوست برقرار نماید. در استفاده از ژل نیز باید دقت کرد تا باعث ایجاد ارتباط بین دو پدال در سطح پوست نگردد. به هیچ وجه از ژل لیدوکائین یا لوبریکانت و یا KY ژل استفاده نشود.
هنگام استفاده از شوك الکتریکی باید همه افراد از تخت و بدن بیمار فاصله داشته باشند. این کار با تذکر دادن فرد شوك دهنده قبل از تخلیه شوك انجام میشود (من کنار هستم، شما کنار هستید، همه کنار هستند).
هنگام استفاده از شوك الکتریکی جریان اکسیژن باید قطع شود.

دستگاه دفیبریلاتورخارجی خودکار (Automated External Defibrillator , AED) چیست ؟

AED دفیبریلاتورهاي هوشمندی هستند که میتوانند ضربان قلب را پردازش کرده و در صورت لزوم (یعنی وجود ریتم فیبریلاسیون بطنی و تاکی کاردي حمله اي بدون نبض) شوك الکتریکی اعمال نمایند. بنابراین الزامی وجود ندارد که کاربر (فرد استفاده کننده از دستگاه الکتروشوک با اصول تفسیر ECG آشنا باشد. این دستگاهها پدهاي چسبانی دارند که به قفسه سینه بیمار در محل مشخص شده (که بر روي پد مشخص شده است) متصل میشوند. پدها توسط سیم به دستگاه الکتروشوک متصل هستند. پدها امواج ریتم قلب مددجو را به AED منتقل میکنند . AED آنها را طی مدت 5تا 10 ثانیه آنالیز میکند. اگر تشخیص دهد که شوك مورد نیاز است اتوماتیک شوك میدهد یا ارائه شوك (فشردن دکمه شوك) را پیشنهاد میکند.

انواع دستگاه دفیبریلاتورخارجی یا AED

دستگاه دفیبریلاتور خارجی نیمه خودکار
دستگاه دفیبریلاتور خارجی کاملا”خودکار

دفیبریلاتورخارجی

الف: دستگاه دفیبریلاتورخارجی نیمه خودکارAED

در زمان استفاده از دستگاه دفیبریلاتور الکتروشوک خارجی خودکار، پدهاي دستگاه الکتروشوک را روي سینه بیمار قرار داده و سیستم را روشن کنید. دستگاه سیگنالهای ECG را از طریق الکترودهای قابل دسترسی دریافت میکند و بعد از تفسیر آن در زمان مقتضی کاربر را از نیاز به اعمال شوك دفیبریلاسیون مطلع میکند. سپس وي با فشار دادن دکمه تخلیه شوك ارائه شوك به بیمار را انجام دهد. در صورت نیاز به شوك با اعلام (شوك پیشنهاد میشود: Shock Advise)
توسط دستگاه؛ کاربر دکمه تخلیه شوك را فشار می دهد تا عملیات شوك دادن انجام شود.

ب: دستگاه دفیبریلاتورخارجی کاملا”خودکار (AED)

این دستگاه ها با هدف کار کردن راحت تر با دستگاه دفیبریلاتور و تسهیل در انجام دفیبریلاسیون توسط افراد غیر حرفه اي طراحی شده اند. در زمان استفاده از دستگاه دفیبریلاتور خارجی خودکار؛ الکترودهاي دستگاه(پدها) را روي قفسه سینه بیمار قرار داده و سیستم را روشن کنید. بدین ترتیب دستگاه الکتروشوک سیگنالهای ECG را دریافت میکند . بعد از تفسیر آن و بدون نیاز به فشردن دکمه اضافه تخلیه شوك را انجام می دهد و نیازي به مداخله کاربر نمیباشد.

راهنماي کار با دستگاه الکتروشوک AED چیست؟

دکمه POWERرا در وضعیت روشن قرار دهید. برخی انواع به محض باز کردن جعبه به صورت اتوماتیک روشن میشوند.
روکش هاي پد الکترودها را جدا کنید.
پدهاي الکترود را به قفسه سینه در محل مشخص شده بچسبانید.
از پدهاي متناسب با ابعاد بدن و سن بیمار استفاده کنید.
اگر قفسه سینه بیمار توسط آب و یا عرق خیس شده است، یا پماد نیتروگلسیرین روي قفسه سینه بیمار وجود دارد به سرعت آن را خشک کنید.
الکترودها را به دستگاه الکتروشوک متصل نمایید.
محل اتصال پدهاي AED مثل پدالهاي الکتروشوك میباشد.
همواره در حین انجام آنالیز ریتم توسط دستگاه الکتروشوک از بیمار فاصله بگیرید.
مطمئن شوید که هیچ فردي با بیمار تماس ندارد، حتی فردی که در حال تنفس دادن به بیمار است.
در صورت اعلام نیاز به شوك توسط دستگاه؛ دکمه شوك را فشار دهید (در دستگاه الکتروشوک نیمه خودکار)
به محض شوك دادن توسط AED بدون هیچگونه فوت وقت ماساژ قلبی را شروع کنید.
بعد از 2دقیقه انجام CPR مجدد از دستگاه الکتروشوك استفاده کنید . دکمه آنالیز ریتم را فشار دهید یا به توصیه دستگاه الکتروشوک عمل نمایید

دستگاه الکتروشوک AED داراي ابزار صوتی وبصري هستند که هنگام شوك دادن پیغامهاي زیر را می فرستند:

Stop CPR (متوقف کنید CPRرا)
Stand back از مددجو فاصله بگیرید یا عقب بایستید
Check breath and pulse نبض و تنفس را کنترل کنید.

مزایاي دستگاه (شوک) AED به دفیبریلاتور دستی:

استفاده آسان: آسان تر بودن یاد گرفتن چگونگی کار با یک AED و آنالیز ریتم توسط . AEDفردي که میخواهد از AED استفاده کند تنها نیاز دارد که بی نبض بودن مددجو را تشخیص دهد و مراحل انجام کار را بداند و مددجو هم آماده سازي خاصی به جز لخت کردن ناحیه قفسه سینه نیاز ندارد.
سرعت انجام کار: شوك اول میتواند در طی کمتر از 1دقیقه رسیدن AED به کنار بیمار به او وارد شود.
وارد کردن شوك به صورت مؤثر تر و ایمن تر :به دلیل استفاده از پدهاي خارجی چسبان به جاي دسته ها که باید روي قفسه سینه در طی دفیبریلاسیون دستی نگهداشته شوند، AEDاجازه فیبریلاسیون “بدون دخالت دست” را میدهد که براي پرسنل امنیت بیشتري دارد. به علاوه پدهاي چسبان سطح بزرگتري را نسبت به دسته هاي دستی میپوشانند، در نتیجه شوك مؤثرتري وارد میکنند.

تذکرات در کاربرد (شوک) AED

چون AED بسیار حساس است حرکت خودبخود بیمار ، حرکت بیمار توسط دیگران و لرزش موتور اتومبیل را حس میکند بنابراین در صورت استفاده از AED در آمبولانس باید آمبولانس از حرکت متوقف شده و آمبولانس خاموش شود. در ضمن کسی به مددجو دست نزند.
اطمینان از عدم وجود تماس اپراتور با بیمار داشته باشید.
از عدم وجود تماس سایر اعضاي تیم و یا اطرافیان با بیمار اطمینان داشته باشید.
از عدم وجود تماس بیمار با سطح فلزي، برانکارد فلزي اطمینان داشته باشید.
اگر قفسه سینه بیمار پرمو بود موها تراشیده شود تاپدها خوب چسبانده شود
اگر بیمار(ICD( Implanted Cardioverter Defibrillatore (پیس میکر یا دفیبریلاتور کاشته شده یا داخلی از طریق جراحی در قفسه سینه) داشت پدها با فاصله حداقل 2/5 سانتی متري قرار داده شود.
شارژ باطري دستگاه الکتروشوک AED مداوم باید چک گردد.
همیشه چند سري پد اضافه وجود داشته باشد.
وقتی در حال کار با دستگاه الکتروشوک AED هستید، باید توجه داشته باشید که در حال کار با دستگاهی هستید که شوك الکتریکی را تخلیه میکند. این شوك الکتریکی میتواند به افراد دیگري که در تماس با مددجو هستند آسیب برساند لذا در هنگام تخلیه شوك بوسیله الکتروشوک AED کسی نباید در تماس با مددجو باشد

تدوین :دکتر محسن سلیمانی عضو ھیئت علمی
طاھره وفایی نژاد کارشناس ارشد مراقبت پرستاری ویژه

برای آشنایی با یکی از بهترین برندهای مطرح در زمینه الکتروشوک خودکار از این صفحه دیدن فرمایید.