دستگاه الکتروشوک (Defibrillator) یک وسیله پزشکی است که برای درمان اختلالات خطرناک ریتم قلب، مانند فیبریلاسیون بطنی (VF) یا تاکیکاردی بطنی بدون نبض (pVT) استفاده میشود. این دستگاه با اعمال یک شوک الکتریکی کنترلشده به قلب، به بازیابی ریتم طبیعی آن کمک میکند.

انواع دستگاه الکتروشوک:

1. دستگاه الکتروشوک خارجی دستی (Manual External Defibrillator):

   • توسط پزشکان یا تکنسینهای آموزشدیده استفاده میشود.

   • نیاز به تنظیم دستی انرژی شوک دارد.

2. دستگاه الکتروشوک خارجی خودکار (AED – Automated External Defibrillator):

   • برای استفاده عموم طراحی شده و دستورالعملهای صوتی/تصویری ارائه میدهد.

   • بهطور خودکار ریتم قلب را تحلیل کرده و در صورت نیاز شوک میدهد.

3. دفتریبلاتور کاشتنی (ICD – Implantable Cardioverter Defibrillator):

   • در بدن بیماران پرخطر کاشته میشود.

   • بهطور خودکار در صورت تشخیص آریتمی خطرناک، شوک میدهد.

4. دفتریبلاتور داخلی در جراحی (Internal Defibrillator):

   • در جراحیهای قلب باز استفاده میشود.

   • الکترودها مستقیماً روی قلب قرار میگیرند.

نحوه عملکرد:

• ابتدا ریتم قلب از طریق الکترودها تحلیل میشود.

• اگر ریتم قابل شوک (مانند VF یا pVT) تشخیص داده شود، دستگاه یک شوک الکتریکی اعمال میکند.

• این شوک باعث دپولاریزاسیون همزمان سلولهای قلبی و بازگشت ریتم طبیعی میشود.

اهمیت الکتروشوک:

• در موارد ایست قلبی ناگهانی (SCA)، استفاده سریع از الکتروشوک میتواند شانس بقا را تا ۷۰٪ افزایش دهد.

• هر دقیقه تأخیر در استفاده از آن، احتمال زندهماندن را ۱۰٪ کاهش میدهد.

الکتروشوک یک ابزار نجاتبخش است و در مکانهای عمومی مانند فرودگاهها، مراکز خرید و ورزشگاهها نصب میشود تا در مواقع اضطراری مورد استفاده قرار گیرد.

دستگاه الکتروشوک (دفیبریلاتور) یک وسیله حیاتی در پزشکی است که برای درمان برخی از اختلالات کشنده ریتم قلب استفاده میشود. کاربرد اصلی آن بازگرداندن ریتم طبیعی قلب در موارد ایست قلبی ناشی از آریتمیهای خطرناک است.

کاربردهای اصلی دستگاه الکتروشوک:

1. درمان فیبریلاسیون بطنی (VF) و تاکیکاردی بطنی بدون نبض (pVT)

• این دو حالت از خطرناکترین آریتمیهای قلبی هستند که باعث ایست قلبی ناگهانی میشوند.

• دستگاه با ارسال یک شوک الکتریکی، فعالیت الکتریکی نامنظم قلب را متوقف میکند تا ریتم طبیعی بازگردد.

2. استفاده در احیای قلبی ریوی (CPR)

• در عملیات CPR، اگر ریتم قلب قابل شوک (مانند VF یا pVT) باشد، الکتروشوک شانس نجات بیمار را افزایش میدهد.

• در غیر این صورت (مثلاً در ایست قلبی با خط صاف Asystole)، الکتروشوک مؤثر نیست و باید CPR ادامه یابد.

3. کاربرد در بیماران پرخطر (ICD – دفیبریلاتور کاشتنی)

• بیمارانی که سابقه آریتمیهای خطرناک دارند، ممکن است دفیبریلاتور کاشتنی (ICD) دریافت کنند.

• این دستگاه داخل بدن کاشته میشود و در صورت تشخیص آریتمی، بهطور خودکار شوک میدهد.

4. استفاده در جراحیهای قلب (دفیبریلاتور داخلی)

• در جراحیهای قلب باز، ممکن است از الکتروشوک داخلی برای اصلاح ریتم قلب استفاده شود.

5. کاربرد در اورژانسهای بیمارستانی و پیشبیمارستانی

• در آمبولانسها، اورژانس بیمارستانها و ICUها از دفیبریلاتورهای دستی یا نیمهخودکار استفاده میشود.

• دستگاههای AED (الکتروشوک خودکار خارجی) در اماکن عمومی مانند فرودگاهها، مراکز خرید و استادیومها نصب میشوند تا افراد عادی هم بتوانند در مواقع ضروری از آنها استفاده کنند.

چه زمانی الکتروشوک مؤثر است؟

✅ فیبریلاسیون بطنی (VF)
✅ تاکیکاردی بطنی بدون نبض (pVT)

چه زمانی الکتروشوک بیاثر است؟

❌ ایست قلبی با خط صاف (Asystole)
❌ فعالیت الکتریکی بدون نبض (PEA)

اهمیت زمان در استفاده از الکتروشوک

• هر دقیقه تأخیر در استفاده از الکتروشوک، شانس زندهماندن بیمار را ۷ تا ۱۰٪ کاهش میدهد.

• استفاده سریع از AED میتواند میزان بقا را تا ۲ تا ۳ برابر افزایش دهد.

در نتیجه، الکتروشوک یک دستگاه نجاتبخش است که در موارد ایست قلبی ناشی از آریتمیهای خاص، میتواند جان بیمار را نجات دهد.

1. دفیبریلاتور الکتروشوک خارجی دستی (Manual External Defibrillator)

• کاربرد: استفاده توسط پزشکان، پرستاران و تکنسین‌های اورژانس در بیمارستان‌ها و آمبولانس‌ها.

• ویژگی‌ها:

  • نیاز به تنظیم دستی سطح انرژی شوک دارد.

  • قابلیت نمایش نوار قلب (ECG) برای تحلیل دقیق ریتم.

  • معمولاً همراه با دستگاه مونیتورینگ حیاتی استفاده می‌شود.

• مزیت: دقت بالا در تنظیمات برای شرایط پیچیده.

2. دفیبریلاتور الکتروشوک خارجی خودکار (AED – Automated External Defibrillator)

• کاربرد: استفاده عمومی در اماکن شلوغ (فرودگاه‌ها، مراکز خرید، ورزشگاه‌ها).

• ویژگی‌ها:

  • کاملاً خودکار — پس از چسباندن الکترودها، ریتم قلب را تحلیل و در صورت نیاز شوک می‌دهد.

  • دستورالعمل صوتی/تصویری برای راهنمایی افراد غیرمتخصص.

  • معمولاً انرژی شوک را به صورت پیش‌فرض تنظیم می‌کند.

• مزیت: سادگی استفاده برای عموم مردم در مواقع اضطراری.

3. دفیبریلاتور الکتروشوک کاشتنی (ICD – Implantable Cardioverter Defibrillator)

• کاربرد: بیماران با سابقه آریتمی‌های خطرناک (مانند فیبریلاسیون بطنی).

• ویژگی‌ها:

  • زیر پوست (معمولاً در قفسه سینه) کاشته می‌شود.

  • به‌طور مداوم ریتم قلب را کنترل کرده و در صورت نیاز شوک یا ضربان تنظیم‌شده می‌دهد.

  • می‌تواند مانند پیس‌میکر نیز عمل کند.

• مزیت: محافظت دائمی از بیماران پرخطر.

4. دفیبریلاتور الکتروشوک داخلی (Internal Defibrillator)

• کاربرد: جراحی‌های قلب باز یا موارد خاص در اتاق عمل.

• ویژگی‌ها:

  • الکترودها مستقیماً روی قلب قرار می‌گیرند.

  • انرژی شوک کم‌تری نسبت به انواع خارجی نیاز دارد.

  • توسط جراح یا متخصص بیهوشی کنترل می‌شود.

• مزیت: دقت بالا در جراحی‌های تخصصی.

5. دفیبریلاتور الکتروشوک نیمه‌خودکار (Semi-Automated Defibrillator)

• کاربرد: پرسنل اورژانس (مانند تکنسین‌های آمبولانس).

• ویژگی‌ها:

  • ترکیبی از دفیبریلاتور دستی و AED — نیاز به تأیید کاربر برای شوک دارد.

  • دارای نمایشگر ECG برای بررسی ریتم.

• مزیت: تعادل بین کنترل پزشکی و سرعت عمل.

6. دفیبریلاتور الکتروشوک دو فازی (Biphasic Defibrillator)

• نوع پیشرفته اکثر دستگاه‌های مدرن:

  • شوک را در دو جهت مختلف اعمال می‌کند (کارایی بالاتر با انرژی کمتر).

  • در انواع AED، دستی و ICD استفاده می‌شود.

جمع‌بندی:

نکته کلیدی: انتخاب نوع دستگاه بستگی به شرایط بیمار و مهارت کاربر دارد. AED برای عموم مناسب است، در حالی که انواع دستی برای متخصصان طراحی شده‌اند.

استفاده از دستگاه الکتروشوک بسته به نوع آن (دستی، AED یا ICD) متفاوت است. در اینجا مراحل کار با الکتروشوک خارجی (به ویژه AED) به صورت گام‌به‌گام توضیح داده می‌شود:

1. مراحل استفاده از دستگاه AED (الکتروشوک خودکار برای عموم)

این دستگاه برای استفاده افراد غیرمتخصص در مواقع اضطراری طراحی شده است.

الف: ارزیابی اولیه

1. مطمئن شوید محیط امن است (عدم وجود آب، شعله یا خطر برق‌گرفتگی).

2. بیمار را بررسی کنید:

   • آیا هوشیار است؟ پاسخ می‌دهد؟

   • آیا نفس می‌کشد؟ (اگر تنفس طبیعی ندارد، CPR را شروع کنید).

   • اگر نبض ندارد و نشانه‌ای از حرکت نیست، از AED استفاده کنید.

ب: روشن کردن دستگاه

3. دستگاه AED را روشن کنید (بعضی مدل‌ها با باز کردن درب روشن می‌شوند).

4. دستورالعمل صوتی/تصویری دستگاه را دنبال کنید.

ج: قرار دادن پدهای الکترود

5. سینه بیمار را در معرض قرار دهید (در صورت نیاز موهای زیاد را اصلاح کنید).

6. پدهای الکترود را مطابق شکل روی قفسه سینه بچسبانید:

   • یک پد زیر ترقوه راست (بالای پستان).

   • پد دوم در سمت چپ، زیر بغل (کنار قلب).

   • در کودکان از پدهای مخصوص یا تنظیم انرژی کودک استفاده کنید.

د: تحلیل ریتم قلب

7. دستگاه به طور خودکار ریتم قلب را بررسی می‌کند:

   • به هیچ‌کس اجازه ندهید بیمار را لمس کند (تحلیل با قطع شدن ممکن است مختل شود).

   • اگر دستگاه VF یا pVT تشخیص دهد، برای شوک آماده می‌شود.

   • اگر ریتم غیرقابل شوک (مثل ایست قلبی خط صاف) باشد، دستگاه CPR را توصیه می‌کند.

ه: اعمال شوک (در صورت نیاز)

8. دستگاه اعلام می‌کند که شوک لازم است:

   • مطمئن شوید هیچ‌کس بیمار را لمس نمی‌کند (فریاد بزنید: “همه دور شوید!”).

   • دکمه شوک (معمولاً چشمک‌زن) را فشار دهید.

   • بعضی AEDها به‌طور خودکار شوک می‌دهند.

و: ادامه احیاء

9. بلافاصله بعد از شوک، CPR را از سر بگیرید (۲ دقیقه یا تا زمانی که دستگاه دستور جدید بدهد).

10. دستگاه هر ۲ دقیقه ریتم را دوباره چک می‌کند:

    • اگر ریتم طبیعی شد، CPR را متوقف کنید.

    • اگر نیاز به شوک مجدد بود، مراحل را تکرار کنید.

2. روش کار با دفیبریلاتور دستی (برای پزشکان و کادر درمان)

این دستگاه در بیمارستان‌ها و اورژانس‌ها استفاده می‌شود و نیاز به تنظیم دستی دارد.

الف: تنظیم دستگاه

1. دستگاه را روشن و الکترودها را وصل کنید.

2. نوار قلب (ECG) را بررسی کنید تا نوع آریتمی مشخص شود (VF/pVT).

ب: انتخاب انرژی شوک

3. سطح انرژی را تنظیم کنید:

   • دفیبریلاتور دو فازی: معمولاً 120-200 ژول برای بزرگسالان.

   • دفیبریلاتور تک فازی: 360 ژول.

   • در کودکان: ۲-۴ ژول به ازای هر کیلوگرم وزن.

ج: شارژ و اعمال شوک

4. دکمه Charge را فشار دهید تا دستگاه انرژی مورد نظر را آماده کند.

5. مطمئن شوید همه از بیمار فاصله گرفته‌اند (با اعلام “همه دور شوند!”).

6. دکمه Shock را فشار دهید تا شوک اعمال شود.

د: ارزیابی پس از شوک

7. بلافاصله ریتم قلب را چک کنید:

   • اگر VF/pVT ادامه داشت، شوک بعدی را با انرژی بالاتر اعمال کنید.

   • اگر ریتم برگشت، CPR و داروهای لازم (مثل اپی‌نفرین) را ادامه دهید.

3. اقدامات احتیاطی

✅ هرگز روی بیمار خیس یا در محیط مرطوب از الکتروشوک استفاده نکنید.
✅ از تماس با بیمار هنگام شوک خودداری کنید (خطر برق‌گرفتگی).
✅ در کودکان از پدهای مخصوص یا تنظیم انرژی پایین‌تر استفاده کنید.
❌ در موارد ایست قلبی با خط صاف (Asystole) یا PEA، الکتروشوک مؤثر نیست (فقط CPR انجام دهید).

جمع‌بندی:

• AED: برای عموم، خودکار و با دستورالعمل صوتی.

• دفیبریلاتور دستی: برای پزشکان، نیاز به تنظیم انرژی و تحلیل دستی دارد.

• اولویت در ایست قلبی: CPR + الکتروشوک (در صورت نیاز).

استفاده سریع از الکتروشوک (به ویژه در ۳-۵ دقیقه اول) شانس نجات بیمار را به شدت افزایش می‌دهد.